TRIẾT HỌC VÀ THẦN HỌC

Quý thầy/cô thân mến!

Tuần trước, chúng ta đã bàn về vấn nạn của “Triết học và Thần học.” Tôi dùng từ “vấn nạn” vì muốn phản ánh câu nói của Tertullian “A-then có can hệ gì với Giê-ru-sa-lem”.

Tuần này, chúng ta bàn về “Phương Pháp Nguyên Cứu Thần Học.” Hôm nay tôi muốn nhắc lại câu nói của Karl Barth "Thần học là lời của Đức Chúa Trời nói với con người; triết học là lời của con người nói về chính mình." Đúng vậy, “triết học là lời của con người nói về chính mình.” Hãy nói theo cách của Tác giả (Millard Erickson) thì triết học đã biến tướng thành ngành tâm lý học để đi vào thần học, mà Tác giả gọi là “khoa học hành vi con người.”

Tác giả đưa ra các nhánh thần học trong các phong trào như phái Thần học Tự do và Thần học Hiện sinh, trong đó có Thần học Giải phóng, Thần học Phụ nữ, Thần học Da màu…, các trường phái này đều đã bị chi phối bởi tâm lý học, nên giáo lý của họ thể hiện sự phù hợp với cảm xúc, đạo đức, hành vi, và ước muốn của một nhóm người nào đó. Nói chung là họ đã chuyển hướng từ việc diễn giải các giá trị của thần học truyền thống sang lối giải thích sự mặc khải sao cho phù hợp với trải nghiệm của nhóm người mà họ nhắm đến.

Tác giả cũng đặt ra cho chúng ta một vấn đề cần phải quan tâm và suy nghĩ: Tại sao các hệ Thần học Cổ điển tồn tại lâu dài trong khi các trường phái Thần học Hiện đại lại sớm đi vào quên lãng? Bằng chứng là các giáo lý về “con người hoàn toàn hư hoại bởi tội lỗi” (Augustine), hay “được cứu duy bởi đức tin” (Luther), hoặc “báp-tem cho người hiểu biết và có đức tin” (Conrad Grebel), những giáo lý này vẫn tiếp tục được giảng dạy và tin tưởng đến ngày nay dầu đã trải qua nhiều thế kỷ. Trong khi, có mấy ai biết Thần học Á-châu, Thần học Phụ nữ, Thần học Giải phóng... nói gì và giáo lý của họ ra sao!

Để trả lời cho vấn đề này thì chúng ta phải trở lại chủ đề của tuần trước là “triết học và thần học”, và tất nhiên nó cũng liên hệ đến vấn đề đầu tiên mà chúng ta đã nói ở trên là “tâm lý học và thần học.” Thần học cổ điển dựa trên mặc khải làm nội dung thần học, nó dựa trên chính sự logic của Kinh thánh để hình thành hệ thống mà chúng ta có thể gọi là “triết học của sự mặc khải.” Chính vì lý do đó mà Thần học Cổ điển tồn tại lâu dài. Trong khi, các trường phái Thần học Hiện đại thì lại dựa vào triết học và tâm lý học. Mà triết học và tâm lý học thì dựa vào việc trải nghiệm của con người, trong khi con người là bất toàn và hư hoại nên thay đổi theo thời đại và trào lưu. Nói đến đây thì quý thầy/cô đã hiểu được rằng: Loại thần học nào dựa trên chính sự “trải nghiệm bất biến” của mặc khải thì tồn tại lâu dài, còn loại thần học nào dựa trên “trải nghiệm bất toàn” của con người thì chóng qua đi.

Một vấn đề thứ ba mà chúng ta đối diện trong tuần này là sự hưng thịnh của trào lưu Thần học Kinh thánh thay cho Thần học Hệ thống. Nếu quan sát, chúng ta sẽ thấy tiền đề này của tác giả đưa ra không phải là không có cơ sở. Chúng ta thấy nhiều giáo hội ngày nay dựa trên việc diễn dịch một sách, thậm chính là một vài phân đoạn Kinh thánh để đưa ra một giáo lý. Ví dụ: Giáo lý của Phúc âm Thịnh vượng, Phúc âm Chữa lành, Phúc âm Tư gia…, những quan điểm thần học này không dựa vào triết học hay tâm lý học như đã nói ở trên, họ dựa vào việc giải nghĩa một phần của Kinh thánh. Vì muốn “tô đậm” những loại giáo lý được hỗ trợ bởi việc dựa trên một phần Kinh thánh riêng biệt như thế, họ đã làm lu mờ đi việc giảng dạy những giáo lý chân chính của Thần học Hệ thống cho Hội thánh.

Tóm lại, chúng ta đã thấy những hệ lụy ra từ triết học, tâm lý học, và lối diễn giải Kinh thánh cục bộ đã khiến cho nền thần học của thời đại chúng ta nhiều "màu sắc." Tuy nhiên, chính nhờ những giáo lý cổ điển của Thần học Hệ thống đã làm "sợi chỉ điều" giúp chúng ta nhận diện được những giáo lý thuần chánh và những giáo lý sai lạc. Phải chăng, đó cũng chính là lý do quan trọng cho chúng ta là những người nghiên cứu môn học này.